1. سلول‌های بنیادی جنینی (ESCs):

• شرح: این سلول‌ها از مرحله بلاستوسیست (جنین ۵ تا ۷ روزه) استخراج می‌شوند و قابلیت پرتوان دارند؛ به این معنی که می‌توانند به بیش از ۲۰۰ نوع سلول مختلف بدن انسان تبدیل شوند.
• کاربردها:
  • تولید مدل‌های آزمایشگاهی برای مطالعه بیماری‌ها.
  • توسعه درمان‌های مبتنی بر بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده (مانند بیماری‌های قلبی یا عصبی).
  • استفاده در درمان ناباروری و اصلاح نقص‌های ژنتیکی.
• چالش‌ها:
  • مسائل اخلاقی ناشی از نابودی جنین.
  • خطر تشکیل تومور هنگام استفاده بالینی.
• پژوهش‌های مرتبط: یکی از پیشگامان این حوزه، جورج دالی از دانشکده پزشکی هاروارد، در زمینه مدل‌سازی بیماری‌ها با ESCs تحقیق کرده است.

2. سلول‌های بنیادی بالغ (Adult Stem Cells):

• شرح: این سلول‌ها چندتوان (Multipotent) هستند و در بافت‌های بالغ مانند مغز استخوان، کبد، پوست و حتی خون یافت می‌شوند.
• انواع: سلول‌های بنیادی خونساز (Hematopoietic Stem Cells) و مزانشیمی (Mesenchymal Stem Cells).
• کاربردها:
  • درمان سرطان خون از طریق پیوند مغز استخوان.
  • بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده در بیماری‌های قلبی و استخوانی.
  • استفاده در جوان‌سازی پوست.
• چالش‌ها:
  • محدودیت در توانایی تمایز به انواع خاصی از سلول‌ها.
  • کاهش کارایی در افراد مسن.
• مطالعات برجسته: پژوهش‌هایی توسط تیمی از دانشگاه استنفورد نشان داده‌اند که این سلول‌ها می‌توانند آسیب‌های عصبی در بیماری‌های MS را ترمیم کنند.

3. سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs):

• شرح: این سلول‌ها از سلول‌های بالغ (مانند پوست) گرفته و با بازبرنامه‌ریزی ژنتیکی به وضعیت پرتوان بازمی‌گردند.
• کاربردها:
  • تولید سلول‌های قلب برای بیماران دچار سکته قلبی.
  • شبیه‌سازی بیماری‌ها برای آزمایش داروهای جدید.
  • تولید اندام‌های سه‌بعدی برای پیوند.
• مزایا:
  • حذف نیاز به استفاده از جنین و رفع مسائل اخلاقی.
  • امکان بازسازی بدن بر اساس ژنتیک فرد بیمار.
• مطالعات پیشرو: شینیا یاماناکا (برنده جایزه نوبل پزشکی 2012) پایه‌گذار این فناوری بوده و هنوز تحقیقات در زمینه ارتقای بازدهی iPSCs ادامه دارد.

4. سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs):

• شرح: این سلول‌ها قابلیت تبدیل به سلول‌های استخوان، غضروف، چربی، عضلات و حتی اعصاب را دارند.
• منابع استخراج: مغز استخوان، چربی بدن، خون بند ناف و جفت.
• کاربردها:
  • درمان بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و کرون.
  • استفاده در بازسازی بافت‌های غضروفی و استخوانی.
  • کاهش التهاب در بیماری‌های مزمن.
• چالش‌ها:
  • احتمال کاهش عملکرد پس از گذشت زمان.
  • نیاز به تحقیقات بیشتر برای تضمین ایمنی.
• مطالعات مرتبط: پژوهش‌های مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی دانشگاه کمبریج روی MSCs در درمان آسیب‌های نخاعی بسیار نویدبخش بوده‌اند.

5. سلول‌های بنیادی بند ناف و جفت:

• شرح: این سلول‌ها سرشار از سلول‌های خونساز هستند و منبع ارزشمندی برای درمان بیماری‌های خونی و سیستم ایمنی محسوب می‌شوند.
• کاربردها:
  • درمان سرطان خون و تالاسمی.
  • استفاده در تقویت سیستم ایمنی بیماران HIV.
  • کاهش رد پیوند اعضا در جراحی‌ها.
• چالش‌ها:
  • محدودیت ذخیره‌سازی خون بند ناف.
  • کاهش اثربخشی در سنین بالا.
• مطالعات برجسته: سازمان CORD Blood Bank گزارش داده که تنها ۵٪ خانواده‌ها از این منبع استفاده می‌کنند.

6. سلول‌های بنیادی سرطان (CSCs):

• شرح: این سلول‌ها عامل اصلی عود و مقاومت تومورها در برابر شیمی‌درمانی هستند.
• کاربردها:
  • تحقیق برای توسعه داروهایی که CSCs را هدف قرار می‌دهند.
  • استفاده از این سلول‌ها برای درک عود تومورها.
• چالش‌ها:
  • مقاومت بالای این سلول‌ها در برابر داروها.
  • سختی شناسایی CSCs در بین سلول‌های توموری.
• تحقیقات برجسته: پژوهش‌های انجام‌شده در مرکز تحقیقات سرطان MD Anderson نشان داده‌اند که پروتئین‌های خاصی می‌توانند به‌عنوان هدف درمانی CSCs عمل کنند.

منابع مورد استفاده:

1. کتاب‌ها:
   • "Stem Cells: From Biology to Therapy" - Dawn T. Heinrich
   • "Adult Stem Cells" - Donald Orlic
   • "Regenerative Medicine and iPSCs: Past, Present and Future" - Masahiro Kohara
   • "Mesenchymal Stem Cells: Methods and Protocols"
2. مجلات و مقالات:
   • Nature Reviews Molecular Cell Biology
   • Cell Stem Cell
   • Stem Cells Translational Medicine
   • Cancer Research Journal
   • Journal of Hematology & Oncology
3. پایگاه‌های داده:
   • PubMed
   • Springer
   • ScienceDirect
   • CORDIS